DİZELERİN HEP VAR OLSUN MUSTAFA ÖNAL...

Müslüm Kabadayı

 muslum_kabadayi@hotmail.com

Şair, beslendiği toprakla bezediği şiir coğrafyasının sevdalısıdır. Aynı zamanda başka toprakların ve insan kardeşlerinin yüreklerinin gezginidir. Mustafa Önal da, 1950’de doğduğu Hatay Yayladağı’na bağlı Kandıl (Aslanyazı) köyünden derlemeye başladığı şiir tanelerini Antakya’da lise öğrencisiyken dizelere dönüştürür.

Düziçi Köy Enstitüsü’nden mezun dayısı Mehmet Vurkaç’ın hamiliğinde, İngilizce Öğretmeni olan şair Ali Yüce’nin desteğinde şiir yolculuğuna devam ederken faşist bir öğretmenin “Okulda komünist faaliyet yürütüyor,” ihbarıyla 12 Mart’ta göz altına alınır. 30 gün Adana’daki askeri kışlada kalır. Sonra serbest bırakılır ama mimlenmiştir. Almanya’ya işçi olarak giden ailesinin yanında okumak üzere girişimde bulunur. Ancak uzun süre pasaport alamaz. Daha önce Hatay Valiliği yapmış olan Hasan Ferit Kubat, 1973’te İçişleri Bakanı’dır. Onunla görüşerek sorununu çözer ve Almanya’ya gider. Orada Tekstil Mühendisliği eğitimi görür. Daha sonra Halk Yüksekokulu’nda Türkçe Öğretmenliği de yapan Mustafa Önal, sömürgen Alman sermaye sınıfı ve yabancıları aşağılayan ırkçı-milliyetçilerle hep çelişir ve çatışır. Bu nedenle değişik sıkıntılarla boğuşmak zorunda kalır.

1980’li yıllarda Fakir Baykurt başta olmak üzere Türkiyeli birçok sanatçı ve edebiyatçıyla bağ kurar. Öğretmeni ve kentteşi Ali Yüce’yi Almanya’daki okurlarla buluşturur. O dönemde Berlin’de yaşayan heykeltıraş Mehmet Aksoy’la kardeşi Orhan üzerinden ilişkisini sürdürür. Onun çalışmalarını izler. Sanatla güçlü bağı olan Mustafa Önal, ülkesinden de hiç kopmaz.

1990’larda bir süre İstanbul’da yaşayan şair, “Mavi Martı Minare Eşittir İstanbul” adlı şiir kitabını 2010’da İstanbul’daki Mart Matbaası’nda bastırarak yayımlar. Bu kitabın yayına hazırlanmasını Klaus Liebe Harkort yapar. İkinci şiir kitabı “İki Dizem Kör Olsun” ise 2015’te okurla buluşur. Şairin Almanya’da öğrencilik döneminden arkadaşı Prof. Dr. Zeki Alpan’ın katkısıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nce yayınlanan bu kitapta 2010-2015 arasında yazdığı şiirler yer alır. Şiirlerde işlenen tema-konular arasında Almanya’daki yaşam ve Türkiye’deki değerler ağırlıktadır. Son yıllarda şairin bir tarafına inen felç nedeniyle tekerlekli sandalyeyle yaşamak zorunda kalmasının, hem iç dünyasında yarattığı gerilim hem de biyolojik zorlukların da dizelere yansıdığı görülmektedir.

 Mustafa Önal’ın şiir dili, oldukça yalın ama güldüşün zenginliğiyle beslenen iğneleyici-sorgulayıcıdır. Kısa dizelerle kurduğu şiirde sanatlı anlatımdan çok duyarlık yaratma, insana ve doğaya karşı sorumluluk duyma ve incelikli düşünme ve davranış geliştirme amacının öne çıktığı görülmektedir. Dostluğa, emeğe saygının bir karşılığı olarak doğrudan kişilere yazdığı şiirler de söz konusudur. Ali Yüce, Zeki Alpan ve Emin Olgun yanında Almanya’da dostluk kurduğu Türkolog Klaus Liebe Harkort’a yazdığı Almanca şiir de kitapta yer almaktadır.

Şairin, Yunus Emre ve Karacaoğlan’dan günümüze akıp gelen şiir ırmağından beslendiğini, gelenekten geleceğe uzanan şiir damarına serbest söyleyişle kan taşıdığını görmekteyiz. Bu çabasından muradının ne olduğunu da Mustafa Önal, “Kâfir Bülbül” adlı şiirinde şöyle dile getirir:

“Bir dalına

 Daha kondum

 Yunus Emre’nin

 İnşaallah

 Sevdirdim kargalara

 Türk şiirini“

Beslendiği halk şiirimizin doruklarından Âşık Veysel Şatıroğlu’nu da şöyle yad eder:

“Âşık Veysel kördü

 Gönlüyle gördü

 Yüreğiyle bastı

Bam telimize”

İkinci şiir kitabının da adı olan şiire gelince… Bu şiirde ironik bir dille çocukluk, Anadolu ve Alman kadınlarının dünyası, tütün emekçilerinin durumları işlenmektedir. Anadolu’da söylenen “İki gözüm kör olsun” kargışından mülhem “İki dizem kör olsun” dizesiyle kurgulanan ve Krefeld’de 25 Mart 2014’te son biçimi verilen şiir şöyle:

İKİ DİZEM KÖR OLSUN

 İki dizem kör olsun

 Ben çalmadım

 Ninemin kümesinden

 Yumurtaları

 İki dizem kör olsun

 Ben devşirdim

 Dürdane ablamın

 Fistanındaki çiçekleri

 İki dizem kör olsun

 Ben üfledim

 Yayladağı tütününün

 Sarısını göklere

 İki dizem kör olsun,

 Emine’nin tombul memeleri

 Yırttı Erika’nın

 Entarisinin göğsünü

 İki dizem kör olsun,

 Ben çalmadım

 Eğri ıslığı

 Kırık kavalı

Gençlik ve yetişkinlik döneminde dünyanın ağrılarıyla uğraşan şair, son yıllarda yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle “ağrı”ya kargışlar dizeler. “Ağrı” şiiri şöyle:

“Yok olasın

 Yorulasın

 Yerlerde yorgansız

 Yatasın ağrı

Kunduramıza işeyip kaçan

 Deliğinden çıkmayan sıçan

 Kovalanamayan

 Kovulamayan yüzsüz

 Misafir gibisin”

“Ağrı”ya taşlama yaptığı bir başka şiiri “Kelepçesiz Tutsak Oldum Çaresiz”de, Türkiye sermaye sınıfının cama betona boğduğu İstanbul’un hâl-i pürmelâlini “Betonbul” sözcüğüyle betimler şair. Şiirin ilk iki bölümü şöyle:

“Betonbul’da

 Kardan bir kadının

 Koynuna girdim

 Demir parmaklıklara

 Benzeyen

 Gardiyan eniştemle

 Karaköy’de rakı içtim

 Kocadım

 Martılar

 Saçımı sakalımı

 Ağarttı Boğaz’da

 Karaköy yokuşunda

 Basımı yardı

 Kolumu kırdı yoksulluk

 Ceketimi yırttı cehalet”

Ülke ve dünya gerçekleri karşısında eleştirel tutumunu ve sorgulayıcı dilini sürdüren Mustafa Önal, sevgi-aşk ve özlem duygularını da toplumsal-evrensel değerler bağlamında şiirleştirir. “Sevgilim” şiiri bunlardan biri:

“Kolumdan değil şiirimden tut

 Dudağımdan değil dilimden öp

 Sırtüstü yatan kağıdıma değil

 Alıp başını giden kalemime yasla

 Yatakta yorganda yeryüzünde değil

 Gökyüzünde uyut beni

 Maviye mora sarıya değil

 Karacaoğlan’a boya

 Yunus Emre’ye ek

 Pir Sultan’dan biç

 Nazım Hikmet’te öldür,

 Ali Yüce’ye göm beni sevgilim”

Evet, “Ali Yüce’nin şiirli yüreğine gömülmek”ten söz eden şair, onun 29 Nisan 2015’te ölümü üzerine “öksüz kaldığını” şöyle dile getirir:

“Bir Mayıs’tan bir gün önce

 Tekrarlanmaz şiir sandığımız şey

 Hece hece

 ALI YÜCE, ALI YÜCE

 Bir Mayıs’tan bir gün önce

 Terk edilmez çırak çocuklar

 Ellerinde kara kalem

 Önlerinde beyaz kağıt”

Şairin ilk gençlik döneminden itibaren dostluğunu kazanmış, onun çalışmalarını yakından takip etmiş kişilerden biri de Mehmet Kaya’dır. Komşu köyü Kışlak’tan olan Mehmet Kaya, yörede “ziraatçı” olarak anılır. Ziraat teknisyenidir.  Mustafa Önal’ın şiir kitabına gömüldüğü bir zamanda kaleme aldığı ve “Akdenizli Rüzgâr” olarak betimlediği şiirle tanıyalım biraz da şairi.

AKDENİZLİ RÜZGÂR

Gün ikindi

Güneş salınmış

                       ha battı

                                  ha batacak

Elimde “İki Dizem Kör Olsun”

Müzikte Ruhi Su

Önümde rakım

Okuyorum Mustafa’m

                                 dizelerini

Mozaikleri seyreder

Roma Köprüsü’nde gezer gibi

Künefe gibi tatlı

                    Katıklı ekmek gibi acı

Defne gibi aşk

Zeytin gibi barış kokuyor

Olmuyor sensiz hadi gel be!

Estirelim kızların eteğine

Aniden gelen

                  Akdenizli rüzgâr

Mustafa Önal’ın şiirindeki şaşırtmaca vuruşlar üzerinde ayrıca durmak gerektiğini düşünüyorum. Bu, tüm şiirlerini kapsayacak biçimde yapılmalı kuşkusuz. Bu yazımı, onu yakın zamanda tanıyan kentteşlerinden ve Almanya’da işçilik yapan Mehmet Kabadayı’nın şiirsel bir anlatımıyla noktalıyorum. Bir şiir emekçisini, çiçek ve ağaç emekçisinin dilinden tanımayı, sizin de anlamlı bulacağınız kanısındayım.

MUSTAFA ÖNAL

 Bayırbucak’tan bir damar

 Yayladağı’ndan Kandıl’a akar

 Karacaoğlan’ı Ruhi Su’yu söyler

 Aşık Veysel, Fazıl Say dinler

 Nazım Hikmet’i de heceler

 Mustafa Önal Mustafa Önal.

 Akar Asi Nehri akar

 Rhein Nehri’ne kim bakar

 Mustafa Önal’ın gönlünde

 Memleketi Türkiye yatar

 Mustafa Önal Mustafa Önal

 Beyoğlu’nda gezer

 Güzelleri süzer

 Ali Yüce ile rakıyı

 Dikiş yüzüğünde içer

 Mustafa Önal Mustafa Önal

 Krefeld’de yoktur yoldaşı

 İstanbul’dadır ekmeği aşı

 Ali Yüce idi tek sırdaşı

 Mustafa Önal Mustafa Önal